Wydarzyło się

„Słowo Pomorskie”, 11 sierpnia 1932 roku

W miejscowości Dt. Eylau, nad granicą polsko-niemiecką, odbył się zjazd Stahlhelmu, w którym wziął udział b. marszałek Mackensen.

Data:

udostępnij

Zagadka iławskiego pomnika rozwiązana

Ostatnio dodane

Nie zachowały się oryginalne tablice z niemieckiego pomnika poświęconego żołnierzom 59. pułku piechoty. Co więcej – zaraz po wojnie usunięto z najwyższego cokołu jego wierzchnią warstwę.

Choć do takich wniosków można było dojść już po szczegółowej analizie i porównaniu zdjęć przedwojennych i współczesnych, dopiero prace związane z usunięciem tablicy z 1948 roku pomogły ostatecznie odpowiedzieć na pytanie, które od lat nurtowało historyków i regionalistów. Dziś już wiadomo, że po starych niemieckich tablicach nie ma żadnego śladu. Musiały zostać usunięte w 1945 lub dopiero w 1948 roku.

Pierwotnie cokół i kolumna pomnika składały się z ośmiu stopni. Współcześnie doliczyć się można siedmiu stopni, przy czym dwa najwyższe (przynajmniej jeden) zostały najprawdopodobniej obudowane. Analizując przedwojenne zdjęcia można dojść do wniosku, że kolumna pomnika, na której pierwotnie stał żołnierz, została niejako podzielona na dwie części – dolną, która ma oryginalne wymiary i górną, z której zdjęto wierzchnią warstwę (lub same narożniki) – do poziomu, na którym znajdowały się granitowe tablice (lub do poziomu wyższego stopnia). Ze zdjęć wynika, że narożniki ze zdobieniami mogły zostać wykorzystane do ponownego obudowania niższego stopnia.

1 – narożniki (część, którą obudowano tablice) musiały zostać po wojnie skute wraz z tablicami, 2 – dolna część cokołu pozostała w pierwotnej formie
1 – narożniki (część, którą obudowano tablice) musiały zostać po wojnie skute wraz z tablicami, 2 – dolna część cokołu pozostała w pierwotnej formie
Powyższe wnioski wyciągnięto na podstawie analizy zdjęć – być może szczegółowe pomiary wykazałyby coś zupełnie innego. Jeśli jednak ta analiza jest słuszna, starych tablic nie ma na swoim miejscu, czego potwierdzeniem może być fakt, że pod warstwą lastryko znajduje się już tylko betonowe wypełnienie. Przynajmniej po wschodniej stronie.

Historia pomnika

Pomnik poświęcony pamięci żołnierzy 59. (4. poznańskiego) pułku piechoty im. Hillera von Gärtringena został odsłonięty na terenie miejskiego stadionu, w części parkowej, w 1929 roku. W 1945 roku, po zdobyciu Iławy przez wojska Armii Czerwonej, żołnierz, stanowiący główną część pomnika, został zrzucony z cokołu. Na jego miejscu stanęła kolumna z orłem, przeniesionym z innego pomnika niemieckiego. Orzeł ten miał symbolizować orła piastowskiego.

 

Dziś już wiadomo, że granitowe tablice, na których znajdowały się poniższe inskrypcje, nie zostały zakryte, a skute.

Es starben den Heldentod • für König und Vaterland • 1866 • 2 Offiziere • 47 Unteroffiziere und Mannschaften • 1870/71 • 9 Offiziere • 144 Unteroffiziere und Mannschaften • 1914 – 1918 • 98 Offiziere • 3747 Unteroffiziere und Mannschaften

Na miejscu tablicy ze wschodniej części pomnika znalazł się napis:

ZJEDNOCZONEJ MŁODZIEŻY POLSKIEJ NA CHWAŁĘ
SPOŁECZEŃSTWO POW. SUSKIEGO W IV ROCZNICĘ ODRODZENIA POLSKI

IŁAWA DNIA 22 LIPCA 1948 R.

 

20 lutego 2018 roku na mocy ustawy z dnia 22 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U. z 2017 poz. 1389) rozpoczęto prace zmierzające do usunięcia napisu. Wstępne prace, realizowane na zlecenie Urzędu Miasta Iławy, pozwoliły potwierdzić, że po starych tablicach, które mogły znajdować się pod warstwą lastryko, nie pozostał żaden ślad. Pod wierzchnią warstwą znajduje się wyłącznie betonowe wypełnienie.

Michał Młotek
Michał Młotekhttps://www.michalmlotek.pl
Michał Młotek – mieszkaniec i miłośnik Iławy, znawca regionu, samorządowiec, obecnie Przewodniczący Rady Miejskiej w Iławie

chętnie czytane