Pierwszy pociąg pojawił się w Iławie w grudniu 1872 roku. To wtedy, w ramach budowy kolei toruńsko-wystruckiej, oddano do użytku odcinek łączący Jabłonowo Pomorskie z Ostródą. Iława, zamieszkiwana zaledwie przez 3,5 tysiąca osób, zyskała w ten sposób bezpośrednie połączenie z Berlinem, a w kolejnym roku, gdy linia stała się w całości przejezdna, z Wystrucią i Królewcem.

W czasie, gdy dobiegały końca prace związane z budową kolei toruńsko-wystruckiej, rozpoczęto przygotowania do budowy linii łączącej Malbork z Mławą, którą ukończono w 1876 roku. Iława zyskała kolejowe połączenie z Gdańskiem, ale także, poprzez nadwiślańską linię kolejową, z Warszawą i Lublinem. Obie linie – toruńsko-wystrucka i malborsko-mławska – skrzyżowały się w odległości około trzech kilometrów na południowy wschód od zabudowań Starego Miasta. Iława stała się w ten sposób liczącym w systemie transportowym państwa pruskiego węzłem kolejowym. Kwitł ruch pasażerski i towarowy, a kolej zaczęła wywierać znaczny wpływ na rozwój gospodarczy i ludnościowy Iławy. W ciągu kolejnych trzydziestu lat liczba mieszkańców miasta uległa potrojeniu. Iława intensywnie rozbudowywała się w kierunku południowym. Rozwijało się też budownictwo kolejowe. Obie linie – co należy wyraźnie podkreślić – miały też duże znaczenie militarne i łączyły Iławę z innymi strategicznymi ośrodkami wojskowymi na terenie Prus Wschodnich.

Wraz z budową magistrali toruńsko-wystruckiej, na peryferiach Iławy przystąpiono do wznoszenia pierwszego budynku dworca. Niewielki gmach rozebrano pod koniec XIX wieku. Na jego miejscu, w związku z intensywną eksploatacją obu linii i rozbudową węzła kolejowego, stanął nowy obiekt. Wybudowano go w stylu neogotyckim. Niedawno przywrócono mu jego dawny blask. Drugi iławski dworzec, przeznaczony wyłącznie do obsługi ruchu pasażerskiego, wybudowano niedaleko zabudowań Starego Miasta w związku z powstaniem linii malborsko-mławskiej.

W sierpniu 1902 roku oddano do użytku linię Iława – Nowe Miasto Lubawskie – Tama Brodzka. Mimo gotowych projektów i planów, nigdy nie zrealizowano natomiast budowy linii kolejowej Iława – Zalewo.

Dziś trudno wyobrazić sobie, jak wyglądałaby Iława, gdyby nie kolej. Jej wpływ na rozwój miasta i życie mieszkańców był ogromny. Gdyby nie kolej, Iława nie byłaby dziś tym miastem, jakie znamy.

 

---

Zdjęcia

Dworzec Główny (Ostbahnhof, Hauptbahnhof)

Dworzec Miejski (Stadtbahnhof)

---

Dokumenty

Dokument z akt osobowych (zaświadczenie o posiadanych kwalifikacjach) iławskiego kolejarza Karla Johna, wystawiony w listopadzie 1934 roku (zbiory własne)

Dokument z akt osobowych (wniosek o pożyczkę) iławskiego kolejarza Adolfa Cyburskiego, wystawiony w listopadzie 1934 roku (zbiory własne)

Dokument z akt osobowych (zwolnienie lekarskie) iławskiego kolejarza Adolfa Cyburskiego, wystawiony w kwietniu 1935 roku (zbiory własne)

Dokument z akt osobowych (życiorys) iławskiego kolejarza Karla Johna, wystawiony w listopadzie 1934 roku (zbiory własne)

Dokument z akt osobowych iławskiego kolejarza Adolfa Cyburskiego, wystawiony 23 grudnia 1920 roku (zbiory własne)

Dokument wystawiony 9 listopada 1943 roku przez kasę dworcową w Iławie (zbiory własne)

 

---

 Bilety kolejowe

Bilety kolejowe z tras Iława – Lubawa, Ostróda, Susz, Wrocław, Płock i Malbork oraz karty peronowe (zbiory własne)

Bilety kolejowe Iława – Grudziądz (ze zbiorów Marcina Żyndy)

---

 Mapy

Przebieg linii kolejowej Berlin-Ejdkuny (zbiory własne)

---

Tablice

Tablica emaliowana, informująca o zakazie plucia na perony, schody i w wagonach pociągów (ze zbiorów Pawła Skonieczki)

---

Inne

Srebrna papierośnica z grawerem „W dniu imienin Kierownikowi Oddz. Napraw Parowozów ofiaruje Załoga, Iława dn. 20 XI 59 r.” (ze zbiorów Antykwariatu Toruńskiego)